In 1555 deed Karel V afstand van de troon. Zijn zoon Filips II volgde hem op en zette zijn vaders strenge (religieuze) politiek voort. Omdat hij zelf in Spanje verbleef, benoemde Filips zijn halfzus Margaretha van Parma als gouverneur van de Nederlanden. Het verzet tegen Filips zijn beleid werd echter steeds sterker. In 1566 boden edelen een petitie aan Margaretha aan, het Smeekschrift der Edelen. In datzelfde jaar brak de Beeldenstorm los en werd de eerste hagenpreek, een (geheime) protestantse dienst in de open lucht, gehouden in Zeeland. Om orde op zaken te stellen, stuurde Filips in 1567 zijn veldheer de hertog van Alva naar de Nederlanden. Waar stadhouder Willem van Oranje eerst een goede relatie had met Karel V en later Filips, werden deze verhoudingen al snel slechter toen Willem vluchtte naar zijn slot in Dillenburg, Duitsland, en zich vanuit daar opwierp als leider van de Opstand. Hij werd Alva’s belangrijkste tegenstander.
wat maakte een einde aan de tachtigjarige oorlog?
In 1568 begon met de Slag bij Heiligerlee de Tachtigjarige Oorlog, ook wel de Opstand genoemd. Brielle speelde in het begin van deze Opstand een belangrijke rol. Op zee begaven zich de beruchte watergeuzen, aangestuurd door Willem. Zij vielen schepen aan die van en naar de Nederlanden voeren. Toen zij in 1572 geen toestemming meer kregen van de Engelse koningin Elizabeth I om aan te leggen in de Engelse havens, besloten de watergeuzen naar Noord- Duitsland te varen. Een flinke storm had echter grote invloed op hun koers en op 1 april 1572 gingen zij onder leiding van Willem Blois van Treslong voor anker bij diens geboorteplaats Brielle. Blois van Treslong en aanvoerder van de watergeuzen Admiraal Lumey besloten Brielle in de naam van Oranje in te nemen, met succes. Met de inname van Brielle wonnen de watergeuzen hun eerste slag op de Spanjaarden. Op 5 april voorkwam stadstimmerman Rochus Meeuwisz dat de stad weer in handen van de Spanjaarden zou vallen: hij hakte die dag de Nieuwlandse sluis open, waardoor de landerijen rond de stad onder water kwamen te staan (inundatie) en de aanval van de vijand kon worden afgewend. Brielle was de eersteling der vrijheid (Libertatis Primitiae) en Alva verloor ‘zijn bril’.